Sayıştay, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 2022 yılına ilişkin harcamalarıyla ilgili raporu tamamladı. Çok sayıda bulgunun yer aldığı raporda şirketlerin zarar ettiği, şirket yönetimlerinde zafiyetler olduğu ve yönetici vasfına haiz olmayan kişilerin görevde olduğu belirtildi. Raporda Buca Metrosu ihale sürecinde maddi kayıp yaşandığı belirtildi ve adli süreç başlatılması istendi. Ayrıca iki ilçenin nazım imar planının bulunmadığı, Basmane Çukuru konusunda adım atılması gerektiği gibi çok sayıda bulgu yer aldı.
Kurumları mali açıdan denetleyen en büyük kurum olan Sayıştay, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mali hesaplarını ve harcamalarını inceledi.
Sayıştay, hazırladığı raporda, mevzuata aykırı olduğu belirtilen bazı sorunların giderilmesi için Büyükşehir tarafından düzenleme yapılmasını istedi. Mali yapı ile ilgili yapılan incelemelerde bütçe denkliğinin sağlandığı belirtildi. Yayınlanan raporun denetim bulguları bölümünde ise Büyükşehir Belediyesi’ne mevzuatın işletilmesi konusunda madde madde uyarılarda bulunuldu.
ŞİRKETLERİN ZARAR TABLOSU: SERMAYENİN YÜZDE 50’NİN ÜSTÜ!
Büyükşehir iştiraki bazı şirketlerde şirket sermayesinin yüzde 50’sinin üzerinde zarar ettiği ve şirketlerin sürekliliğinin sağlanması noktasında önlem alınması gerektiği aktarıldı. Bulguda “-Grand Plaza şirketinin 2022 yılına ait sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı 193.461.091,56 TL, 2022 yılı bilançosuna göre birikmiş zararı 169.018.613,86 TL ve sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının zarar nedeniyle karşılıksız kaldığı oran % 87,37, - İzdeniz şirketinin 2022 yılına ait sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı 309.569.820,64 TL, 2022 yılı bilançosuna göre birikmiş zararı 162.100.456,01 TL ve sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının zarar nedeniyle karşılıksız kaldığı oran % 52,36, - İzelman şirketinin 2022 yılına ait sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı 661.023.609 TL, 2022 yılı bilançosuna göre birikmiş zararı 401.083.919,70 TL ve sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının zarar nedeniyle karşılıksız kaldığı oran % 60,68, - İzmir Metro şirketinin 2022 yılına ait sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı 451.413.617,20 TL, 2022 yılı bilançosuna göre birikmiş zararı 379.760.990,17 TL ve sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının zarar nedeniyle karşılıksız kaldığı oran % 84,13, - İzulaş şirketinin 2022 yılına ait sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı 1.061.710.691,86 TL, 2022 yılı bilançosuna göre birikmiş zararı 667.713.099,86 TL ve sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının zarar nedeniyle karşılıksız kaldığı oran % 62,89, olarak görünmektedir’’ bilgileri yer aldı.
ŞİRKET YÖNETİMLERİNDE ZAFİYET VAR
Büyükşehir’e uyarıda bulunan Sayıştay müfettişleri “Büyükşehir Belediyesi iktisadi teşebbüslerinin sürekli zarar etmesi sebebiyle her yıl Belediye tarafından sermaye artırımına gidildiği ve 2017-2022 yılları arasında Belediyenin zarar eden şirketleri için yapmış olduğu sermaye artırım tutarının 3.953.920.512,43 TL olduğu görülmüştür. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından belirtilen madde hükmüne istinaden, bu yerlerin kendi şirketlerince işlettirilmesi ile Belediye ihalelerinin bu şirketlerce yüklenilmesi gibi usullerle belirli alanlarda şirketlere kaynak aktarımı yapılmasına rağmen, bu şirketlerin sürekli zarar ettiği bu zararların ise ulaşım, alt yapı, kültürel faaliyetler de olduğu gibi hafriyat, fuar, park, restoran, tesis işletmeciliği gibi kar edilmesi olağan şirket faaliyetlerinde de olduğu görülmüştür. Ayrıca herhangi bir faaliyette bulunmamasına rağmen sabit giderlerin karşılanması amacıyla sermaye artırımında bulunularak şirket zararının karşılandığı da tespit edilmiştir. Yine bazı şirketlerin personel maliyetini bile karşılayamaması şirket yönetimlerinde zafiyetlerin yaşandığını göstermektedir” denildi.
YÖNETİCİLİK VASFINA HAİZ OLMAYAN PERSONELLER...
Bir diğer bulgu ise “Büyükşehir Belediyesi ve Bağlı kuruluşlarında Yöneticilik Sıfatına Haiz Olmayan Personelin Şirket Yönetim Kurulunda Görev Alması” oldu. Raporda “Büyükşehir Belediyesinin doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin çoğunluğuna sahip olduğu şirketlerin yönetim kurulunda yöneticilik sıfatına haiz olmayan personelin görev aldığı görülmüştür. Büyükşehir Belediyesinde danışman, mühendis, müfettiş, atama suretiyle gelen İZSU yönetim kurulu üyesi gibi belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatına haiz olmayan personelinin şirketlerin yönetim kurulunda görev alması yukarıda belirtilen düzenlemelere T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Büyükşehir Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 124 uygun düşmemektedir. Büyükşehir Belediyesi ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel niteliği olmayan kişilerin şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev almaması gerekir” ifadeleri kullanıldı.
BUCA METROSU İHALESİ: İDARİ VE ADLİ SÜREÇ BAŞLATILMALI
Raporda İzmir’in en büyük yatırımı olarak lanse edilen Buca Metrosu’nun ihale süreci de yer aldı. İhaleye giren ve en düşük teklifi veren firmaya değil sondan ikinci firmaya verilen ihale ile ilgili mahkeme süreci yaşanmıştı. Mahkeme Büyükşehir lehine karar vermişti. Raporda kamu görevlilerin görevini gereğince yerine getirmediği ve ihalenin 528 milyon TL yüksek bedelle yapıldığı belirtildi. Açıklamada “Tekliflerin değerlendirilmesi sürecinde, komisyon tarafından ortaya konulan seçimler ve dokümana aykırı uygulamalar nedeniyle, benzer risk unsurunu içeren iki tekliften birinin diğerine tercih edilmesi sonucu ihale konusu yapım işinin 528.547.504,36 TL daha yüksek bedelle yaptırılmak üzere sözleşmeye bağlandığı anlaşılmaktadır. Sonuç itibarıyla, İzmir Hafif Raylı Sistemi 5. Aşama Üçyol – Buca Hattı Yapım İşi ihalesinde tekliflerin değerlendirilmesi sürecinde Banka’nın geçerli satın alma politika ve kurallarına riayet edilmediği, ihale sürecinde yapılan değerlendirmelerin uluslararası kabul gören saydamlık, eşit muamele, öngörülebilirlik, belirlilik ve güvenilirlik ilkelerine uygun yürütülmediği, dolayısıyla bu süreçte görev alan kamu görevlilerinin görevlerini gereği gibi yürütmedikleri kanaatine varıldığından dolayı ilgililer hakkında gerekli idari ve adli sürecin işletilmesi gerektiği değerlendirilmektedir” denildi.
İKİ İLÇEDE NAZIM İMAR PLANI YOK
Sayıştay raporunda İzmir’in Kiraz ve Beydağ ilçeleri ile 6 ilçedeki bazı mahallelerinin nazım imar planı bulunmadığı ve planların yapılması gerektiği belirtildi. Açıklamada “belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere İdarenin yapmak zorunda olduğu nazım imar planının Kiraz, Beydağ ilçe merkezleri ile DikiliÇandarlı, Bornova-Pınarbaşı, Kemalpaşa Armutlu Yukarıkızılca ve Bağyurdu, Tire Gökçen, Bergama-Bölcek Mahallelerinde ve Çeşme Reisdere Germiyanyalısı mevkiinde olmadığı görülmüştür. Kamu idaresi cevabında planlama çalışmalarına devam edildiği belirtilmiştir. Sonuç olarak 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere, üst kademe planlar, alt kademedeki planlara mekânsal nitelikte hedef koyan, yol gösteren, ilke belirleyen, yönlendiren ve standart getiren planlar olması sebebiyle düzenli kentleşme için Belediyenin görevi olan bu planların yapılması gerekmektedir” ifadeleri kullanıldı.
BASMANE ÇUKURU, İZMİR'E KAZANDIRILMALI
Basmane Çukuru ile ilgili olarak ise raporda Büyükşehir Belediyesi’ne uyarı yapıldı. Açıklamada “İzmir ilinin şehir merkezinde bulunan 20.866,10 m2 bir taşınmazın 1997 yılından itibaren T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Büyükşehir Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 39 şantiye alanı olarak kalması hem şehirde yaşayan insanların güvenliği açısından Belediye sorumluluğu doğurmakta hem de kamu kaynağı olan taşınmazın etkili, ekonomik ve verimli kullanılmadığını göstermektedir. Bu sebeple yürürlükte bulunan imar planları doğrultusunda söz konusu taşınmazın Belediye tarafından İzmir iline yeniden kazandırılması gerekmekte olup kamu kaynağı olan taşınmazın kullanımı sağlanmalıdır” denildi. raporda Büyükşehir Belediyesi’nin şirketine verilen 103 adet ekmek satış büfesinin ihale yapılmaksızın üçüncü kişilere verildiği tespiti yapıldı. İstanbul-Beyoğlu’nda bulunan ve ihaleye çıkılmasına rağmen taliplisi çıkmayan İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait arazi ile ilgili bulgu da rapora yansıdı. Raporda arazinin üçüncü şahıslar tarafından kullanıldığı aktarıldı.
BEDELSİZ DEVİR BAKANLIĞA BİLDİRİLMELİ
Raporda İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait iki taşınmazın İZBETON’a bedelsiz devrinin mevzuata aykırı olduğu vurgulandı. Açıklamada “İzbeton AŞ'nin Bayındır İlçesi Zeytinova Mahalli 3816 No.lu parsel ile Bergama İlçesi İslamsaray Mahallesi 1123 ada 1 No.lu parselde asfalt, beton parke ile bordür imalatı tesisinin bulunduğu görülmüştür. Bu taşınmazların Büyükşehir Belediyesi tarafından şirketine ihalesiz ve herhangi bir bedel alınmadan tahsis edilmesi mevzuat çerçevesinde mümkün değildir” ifadeleri kullanıldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi iştirakleri içerisinde yer alan ve her gün binlerce yolcuyu taşıyan ESHOT’un da Sayıştay raporu belli oldu. İlçe ve belediyelere yapılan araç hibelerine dikkat çekilen bulgu kısmında Sayıştay raporlarına göre Hazine ve Maaliye Bakanlığı’nın izni olmaksızın 34 aracın farklı belediyelere verildiği vurgulandı. Hazırlanan raporda “Anılan düzenlemeler kapsamında, ESHOT tarafından taşıtların bedelsiz devredildiğine dair meclis kararı ve devredilen Belediye tarafından bedelsiz devralınmasının uygun bulunduğuna dair alınacak meclis kararı ile devrin gerçekleşmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığından uygun görüş alınması ve bu uygun görüşün akabinde de Taşınır Mal Mevzuatı gereğince devir işlemlerinin yapılması gerekmekte iken, söz konusu Bakanlığın izni olmadan 2022 yılında 34 adet taşıtın devir yapıldığı anlaşılmıştır. Taşınır mal mevzuatı gereğince yapılacak taşıt devirlerinde ilgili mevzuat çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir” ifadelerine yer verildi. Yine aynı biçimde 37 adet çöp kamyonu ile 12 adet minibüsün bedelsiz biçimde ilçe belediyelerine devredildiği bunun mevzuata aykırı oldu aktarıldı.
OTOGAR HASILATI KONTROL EDİLMİYOR
Sayıştay Raporu’nda İzmir Otogarı ile ilgili bulgulara da yer verildi. Raporda otogar giriş çıkışında belediyenin alması gereken payın kontrolü noktasında personel görevlendirilmediği ve bu sebeple hasılatın kontrolünün yapılamadığının tespit edildiği belirtildi. Bulgularda ayrıca otogar içerisinde aykırı yapılar bulunduğu da aktarıldı. Raporda "İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından Yap-İşlet-Devret Modeli ile yaptırılan İzmir Şehirler Arası Otobüs Terminali sözleşmede öngörülen kapı giriş ve çıkışları kontrol noktasında belediye personelinin olmaması sebebiyle belediye payının kontrolünün yapılmadığı görülmüştür. Yap-işlet-devret modeli ile finanse edilerek yaptırılan İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminalinde ruhsata aykırı yapıların olduğu, bu yapıların işletici firma tarafından kiraya verilerek ilave gelir kalemleri yaratıldığı ve sözleşmede yalnızca otobüs girişlerinden hasılat öngörüldüğü için Belediye tarafından gelir elde edilemediği görülmüştür. Belediye hesap ve işlemlerinde yapılan incelemelerde, yap işlet devret modeli ile yaptırılan şehirlerarası otogar işletmesi sözleşmesinde yatırımcının kiracılarla yapılacağı alt kira sözleşmelerinin hiçbir şekilde sözleşme süresini aşamayacağı belirtilmesine rağmen, yatırımcı tarafından bu süreleri aşacak şekilde alt kiracılık sözleşmeleri kurulduğu görülmüştür" ifadelerine yer verildi.
ÖDEMİŞ ENTEGRE KATI ATIK TESİSİ'NDE 'MALİ AVANTAJ' UYARISI
Ödemiş’te yapılan ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, Ödemiş Belediyesi ve bir firma tarafından birlikte işletilen katı atık tesisi ile ilgili bulgulara yer verildi. Raporda “Ödemiş Entegre Katı Atık Yönetimi Tesislerinin Yapımı ve İşletilmesi İşinin Ödemiş Belediyesince 2886 sayılı Kanun kapsamında ihale edilmesi sonrası 28.11.2013 tarihinde İmtiyaz Sözleşmesinin imzalandığı, 6360 sayılı Kanun sonrası İzmir Büyükşehir Belediyesince Komisyon kararına istinaden 09.11.2016 tarihinde imzalanan üçlü Protokol kapsamında taraf olunduğu ve İmtiyaz Sözleşmesinde yazılı usul izlenmeksizin imtiyaz sahibi şirket ile 29.03.2019 tarihinde imzalanan ek protokol ile de imtiyaz sahibi firmaya mali avantaj sağlandığı görülmüştür” değerlendirilmesi yapıldı.
ZEYTİN AĞAÇLARINI ÜÇÜNCÜ ŞAHISLAR KULLANIYOR
Geçtiğimiz yılın raporunda da bahsedilen 37 bin 454 zeytin ağacından fayda sağlanamadığı konusu yine raporda yer aldı. Yapılan açıklamada “Yıl sonu itibariyle İdare tarafından yapılan sayımda 37.574 adet zeytin ağacının kamu idaresinin mülkiyetinde olduğu saptanmış olup Belediye tarafından sayımı yapılması gereken üzerinde zeytin ağacı bulunan birçok taşınmazın olduğu görülmüştür. Kamu kaynağı olan 37.574 adet ağaçtan İdare tarafından herhangi bir ürün elde edilemediği ve bu zeytin ağaçlarının bir kısmının ise üçüncü şahıslar tarafından kullanıldığı da tespit edilmiştir” denildi.
