Diz ekleminde kaval kemiğinin öne doğru, uyluk kemiğinin arkaya doğru kaymasını engelleyerek diz eklemi için stabilizasyon sağlar. Çarpık bacaklılığa karşı karşı kuvvet oluşturur. Ayrıca iç ve dış yan bağlara yardımcı olur.
Ön çapraz bağ nasıl yırtılır veya kopar?
ÖÇB diz ekleminde en fazla yaralanan bağdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde yıllık yaklaşık 200.000 ÖÇB yaralanması meydana gelmekle birlikte, bu yaralanmaların %70’inin sportif aktiviteler sırasında oluştuğu gösterilmektedir. Normal günlük aktiviteler sırasında ön çapraz bağa binen kuvvetler genellikle gerilme yükleridir. Bunlar yaklaşık 29-40 kilo arası yüklerdir. Ön çapraz bağ plastik elastik yapıda bir dokudur. Plastik elastik yapısı sayesinde belirli bir değere kadar yükle esneyebilmesine rağmen belli değerin üzerinde bağ yapısında bozulmalar meydana gelir. Ön çapraz bağda kısmi yırtıklarda gözle görülür bir ayrışma olmamasına rağmen bağı oluşturan liflerin bir kısmı kopmuştur fakat bağ bütünlüğünü devam ettirir. Tam kopmalarda ise bağın tüm lifleri koparak bağın iki ucunda ayrılma görülür.
Diz eklemini içeriye doğru zorlamak, ayak bileğini kaval kemiğiyle birlikte dışa doğru dönmeye zorlama, ani dönme hareketi yapılırsa, ayak sabit iken gövde diz üzerinde dönmeye zorlandığında yırtık meydana gelebilir. Bu sırada dizden “küt” diye bir ses de gelebilir. Ön çapraz bağ yaralanması sırasında dizde ani bir kopma hissi ile birlikte hemen birkaç saat içinde diz şişer. Yaralanma sonrası dizi şişen 3 sporcunun yaklaşık 2 sinde ÖÇB'ın kopmuş olduğu düşünülmelidir. Travma anında hastanın "dizinin döndüğünü" ve "dizinden ses geldiğini" söylemesi önemli bir ipucudur.
Birkaç gün - hafta içinde diz eklemindeki şişlik ve ağrı azalır. Diz hareketleri kazanılır ve topallama kaybolur. Bu akut dönem geçtikten sonra (3 haftadan sonra) esas yakınmalar başlar, en sık karşılaştığımız yakınmalar hastalar tarafından dizdeki güvensizlik ve boşalma hissidir. Koşamama, spor yapamama, ani sıçrama, durma ve dönme hareketlerinde güvensizlik hissi ve boşalma nedeni ile hekime gelirler. Özellikle merdiven inme sırasında dizini kontrol edemediklerini ve dizlerinde bir güvensizlik olduğundan yakınırlar. Sağlık çalışanları tarafından çeşitli testleri yapılarak teşhis konulur.
Rekonstrüksiyon – Tamir ameliyatları nasıl yapılmakta?
Ameliyat zamanı hakkında tıp literatüründe bir görüş birliği yoktur. Erken ameliyatlarda (1 hafta civarı) eklem yara dokusu gelişme riski vardır. Fakat geç ameliyatlarda ise eklem yüzeylerinin harabiyeti ve menüsküs yırtığı oluşma riski vardır. Bağ iki ucu dikilerek tamir edilebilecek bir bağ değildir. Hastanın kendisinden (diz kapağı, ön bacak, arka bacak tendonları) veya kadavradan alınan tendon bu bölgeye sabitlenir. 6 aylık süre sonunda bağ yapısı eski haline döner.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında rehabilitasyon
Rekonstrüksiyon cerrahisi sonrası veya ameliyat kararı alınmayan durumlarda hastanın günlük hayatına geri dönmesi ve eskisi gibi olabilmesi için bir fizyoterapist eşliğinde fizyoterapi şarttır. Hasta rehabilitasyon süresince devamlı izlenilerek gelişime bağlı uygun egzersizler verilerek öncelikle iyileşme sonrasında ise kuvvetlendirme amaçlanır. Rehabilitasyon; Erken hareket ve ağırlık aktarma, Erken ödem kontrolü, Grefti aşırı yüklerden koruma, Gerekli durumlarda dizlik kullanımı, Erken hamstring kuvvetlendirme, Dinamik eklem stabilitesini sağlama, Kapalı kinetik zincir egzersizlerini kullanma gibi prensipleri içerir. Böylece Ağrı ve şişliğin azaltılması, Hareket açıklığı ve esnekliğin arttırılması, Kas kuvveti ve dayanıklılığın arttırılması ve korunması ve Fonksiyonun yavaş yavaş kazanılarak eski fonksiyonel düzeye ulaşılması amaçlanır.
Diz eklemi ve diğer eklem yaralanmalarında günlük hayata en hızlı şekilde geri dönebilmek için bir fizyoterapiste danışın.
Fizyoterapist Cihad Sazcı
05358809161 [email protected]